Burger
Close

Więzy | Bonds

26.05–30.05.2006
lokal_30 at Festiwal Sztuki trzASKoff

kuratorka: Agnieszka Rayzacher

„To, co kogoś krępuje, co komuś ciąży, dokucza” lub „to, co wiąże, łączy, jednoczy; związek, powiązanie, spójnia” – tak znaczenie słowa „więzy” wyjaśnia Słownik Języka Polskiego. Dualizm ten trafia jednocześnie istotę pojęcia. Więzy to bezpieczeństwo, bliskość i błogość. Ale więzy to również zagrożenie, ograniczenie, opresja. Granica między tymi dwoma stanami, może okazać się bardzo płynna. A zatem więzy, dotyczą paradoksalnie sytuacji znajdującej się „pomiędzy” i wymykającej się prostej i jednoznacznej definicji. Stąd pokusa, aby za pomocą języka sztuki zaprezentować wielorakie możliwości interpretacji tego pojęcia.

Dla uczestników projektu – artystów oraz kuratorki – Racibórz jest miejscem nieznanym. Pomysł rozpoczęcia dyskusji na temat więzów może zatem zdawać się dość ryzykowny. Gdy myślimy o nich w kontekście danego miejsca pojawiają się klisze w postaci przywiązania do ziemi, miejsca, miasta. Cóż na ten temat mogą wiedzieć przybysze „z zewnątrz”?

Wędrowiec, obcy, flâneur, wjeżdżając do miasta ocenia. Rozgląda się, lustruje. Jego sytuacja pozwala mu dostrzec rzeczy wypierane lub niezauważane przez mieszkańców. Być może już po kilku dniach jest w stanie dostrzec sieć połączeń wiążących mieszkańców z ich miastem lub przeciwnie – dziwną obcość, która sprawia, że traktują je w sposób użytkowy.

Prezentowane projekty artystyczne dalekie są od jednoznaczności – każdy zawiera w sobie zaczepną nutę, która daje możliwość redefinicji dotychczasowego pojmowania tytułowych więzów.

Zuzanna Janin na jednej ze ścian budynków Starego Miasta zaprezentuje pracę video „Pomiędzy” dotyczącą relacji trzech pokoleń kobiet. Artystka opiera się na wywiadach przeprowadzonych ze swoją córką i matką. Przenikające się kadry mówiących postaci nawiązują do cyklu „Idź za mną, zmień mnie, już czas” – nakładających się na siebie zdjęć kobiet należących do tej samej rodziny. Zuzanna Janin podejmuje swoistą grę z czasem – usiłuje odnaleźć siebie samą w postaciach babki, matki czy córki. Praca ta jest próbą określenia własnej tożsamości, dotarcia do tego co niewypowiedziane, co stanowi temat tabu lub przez lata było spychane do podświadomości. Artystka porusza również temat potrzeby bliskości pomiędzy babką, matką i córką oraz świadomości kontynuacji „żeńskiej linii” w rodzinie. Więzy rodzinne w ujęciu Zuzanny Janin to sieć emocji – również tych skrywanych, o których nie mówimy nie chcąc zranić lub, których po prostu nie potrafimy wyrazić.

Anita Pasikowska w swoich instalacjach koncentruje się na ingerencjach w architekturę lub tkankę miejską poprzez użycie barwnego światła, light boxów i papierowych konstrukcji. Jednocześnie odczuwa potrzebę kontaktu z odbiorcami, a nawet współtworzenia z nimi niektórych projektów. Czasem odbywa się to w dość spontaniczny sposób, np. kiedy przechodnie przyglądają się artystce tworzącej we wnętrzu opuszczonego sklepu. Innym znów razem mieszkańcy Śląska, gdzie realizowała jeden z projektów, nie tylko wykazywali zainteresowanie jej szkicami wykonywanymi podczas wędrówek po mieście, ale sami proponowali, co mogłoby stać się ich tematem. Prezentowana w raciborskim rynku akcja „Spacer” to rodzaj artystycznej podróży przez miasto. Anita Pasikowska rozwijając rulon papieru, niczym na taśmie filmowej będzie zapisywać-szkicować kolejne epizody z życia miasta. W nie mającej żadnego scenariusza akcji, najistotniejszą rolę odegra przypadek oraz intuicja artystki. Może odkryje detale, których mieszkańcy Raciborza nie zauważają? Pozna niezwykłych ludzi, wysłucha ich historii, dowie się czegoś o więzach łączących ich z tym miastem?

Grupa performerska Sędzia Główny (Karolina Wiktor i Aleksandra Kubiak) swoimi działaniami podważa sens zastanego i „zastałego” ładu społecznego, konwencji i stereotypu. Ich strategia polega na inscenizowaniu samych siebie i wcielaniu się w przeróżne role. Tak stanie się również w Raciborzu, gdzie pokażą pefrofmance „Przaśność”. Koncentrująca się wokół pomnika Matki Polki akcja będzie dotyczyła naszego przywiązania do tradycyjnej obyczajowości oraz bardzo schematycznego postrzegania roli i pozycji kobiety. Ta sfera życia społecznego uległa tylko pozornej liberalizacji. Wciąż młode, wolne kobiety, tzw. single, wyczuwają presję otoczenia, a w szczególności rodziny, martwiącej się o ich „przyszłość”. Wciąż też w wielu rodzinach pokutuje obowiązek wyprawiania hucznego weseliska, którego jedynym celem jest zajęcie pierwszego miejsca w konkursie „kto ma więcej”. Performance grupy Sędzia Główny będzie zatem próbą podważenia autentyczności więzów z tradycją i rodzinnym rytuałem.

Elżbieta Jabłońska znana jest ze swoich licznych akcji artystycznych, podczas których stara się na przykład aktywizować marginalizowane grupy społeczne. Podczas jednej z nich zatrudniła bezdomnych mieszkańców domu św. Brata Alberta do stworzenia papierowych tulipanów i rozdania ich 8 marca na krakowskim Rynku. Akcja Elżbiety Jabłońskiej w Raciborzu również będzie miała wymiar społeczny. Artystka postanowiła przywołać ważne wydarzenie historyczne, jakim był plebiscyt z 1921 roku. Jak wiadomo, na jego mocy Racibórz został wówczas przyłączony do Niemiec. Celem akcji Elżbiety Jabłońskiej nie ma być jednak ogłoszenie wyników plebiscytu’2006. Będzie to raczej rodzaj otwartego pytania o znaczenie historii w życiu zwyczajnych ludzi, o charakter więzów i o tożsamość. Artystka chce sprowokować do refleksji, nie przeprowadzając jednak prowokacji politycznej.