Burger
Close
Alicja i Bożena Wahl

Siostry Alicja i Bożena Wahl w lokal_30

26.11.2021–3.02.2022

Wystawa „Siostry” – druga odsłona

Prezentacja prac Alicji i Bożeny Wahl w galerii lokal_30 to druga odsłona wystawy „Siostry” – pierwsza została otwarta we wrześniu tego roku w Fundacji Arton.

Urodzone w 1932 roku siostry bliźniaczki, indywidualności polskiej sceny artystycznej lat 60. i 70, były na niej obecne już od studiów w warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych, które rozpoczęły w roku 1952, a ukończyły w 1957. Studiowały malarstwo w pracowni prof. Eugeniusza Eibischa; Alicja w 1958 roku obroniła aneks z ceramiki w pracowni prof. Wandy Golakowskiej. Były związane ze środowiskiem Galerii Krzywe Koło, gdzie w 1961 roku po raz pierwszy pokazały swoje prace. Wielokrotnie wystawiały wspólnie, również poza granicami Polski – we Francji, Niemczech, Stanach Zjednoczonych. W 1979 roku w domu na warszawskim Żoliborzu założyły galerię, prowadzoną przede wszystkim przez Alicję. Galeria A.B. Wahl specjalizowała się głównie w sztuce wywodzącej się z tradycji surrealizmu, która nieobca była również samym siostrom. Wystawiali w niej m.in. Jan Lebenstein, Jan Tarasin, Franciszek Starowieyski, Tadeusz Brzozowski, Zdzisław Beksiński, Tadeusz Dominik, Jacek Sienicki, Teresa Pągowska. W latach 80. Odbyła się tu słynna wystawa rysunków Witkacego.

W lokalu_30 prezentujemy twórczość artystek z lat 70. To przede wszystkim rysunki tuszem na papierze. We wcześniejszych latach prace sióstr Wahl były bardzo jednorodne, niemal trudne do rozróżnienia. Z początkiem lat 70. zaczynają ewoluować. Alicja okazuje się raczej kolorystką, Bożena sięga po ciemne tusze. Kreska Alicji staje się miększa, Bożeny – bardziej drapieżna. Mimo to ich szuka jest ze sobą blisko związana, pełna osobistych odniesień, spotkań, konfrontacji. Widać to na papierze, a jak wspominają córka i wnuczka Alicji – działo się to również w rzeczywistości. Splecione ze sobą nicią wspólnej biografii, aktywności artystycznej oraz towarzyskiej siostry zaczynają rozchodzić się w odrębnych kierunkach.

Jednym z ważniejszych wątków w ich twórczości, jaki wybija się w latach 70., jest kobieca seksualność. Artystki tworzące w izolowanej peerelowskiej Polsce, bez dostępu do pism teoretyczek, krytyczek i filozofek drugiej fali feminizmu, odnosiły się do tej sfery w niezwykły, intuicyjny sposób. Rewolucja seksualna roku ’68 jest w ich twórczości rzeczywiście ucieleśniona, widać to w szczególności w pracach Alicji, której fantazja erotyczna zdaje się nie znać granic. Wcześniej w sztuce polskiej taką odwagą wykazała się jedynie Natalia LL, ukazując akty miłosne w fotograficznej serii „Rejestracje intymne” z lat 1968–69, a także w cyklu pasteli „Rima” z 1969 roku. Twórczość sióstr Wahl można określić mianem cielesnego surrealizmu – w centrum każdej z prac jest naga postać ludzka lub nieludzka wchodząca z relację z innymi postaciami lub z samą sobą. Choreografią tych ciał kieruje pożądanie, ale również poczucie wyzwolenia z więzów tradycji i powinności połączone ze uwikłaniem w związki, niełatwe emocje. W pracach Bożeny częściej widzimy głęboki smutek, a nawet rozpacz i zapadanie się w siebie. Niemal ekshibicjonistyczna odwaga Alicji w odkrywaniu intymności i zakamarków duszy nie ma sobie równych w sztuce polskiej. W ich twórczości tkwi ogromny potencjał emancypacyjny, który, jak się zdaje, nie został odkryty w czasach, kiedy prace sióstr Wahl powstawały.

Oprócz rysunku, malarstwa oraz ceramiki artystki tworzyły scenografie – dla Kabaretu Starszych Panów czy Teatru Telewizji; projektowały kostiumy do filmów. Zajmowały się też litografią, bardzo często wykonywały plakaty do swoich wystaw. Zasłynęły również jako autorki rysunków do dzieł literackich – współpracowały z najważniejszymi polskimi wydawnictwami, ale nie bały się publikacji samizdatowych. Stworzyły ilustracje do tekstów m.in. Homera, Cervantesa, Prousta, Kafki, Lampedusy, Głowackiego czy Witkacego. Wybór tych prac pokazujemy na wystawie Siostry. W tomie esejów „Pożegnanie z krytyką” prof. Mieczysław Porębski pisał: „Jest w tych rysunkach moment zaskoczenia, niespodzianki, który sprawia, że żyją one życiem niezależnym od inspirującego je tekstu, że w stosunku do tego tekstu zachowują pozycję jedynie słuszną, to znaczy niewiążącą i własną”.

Alicja Wahl, Tom i Bożena, 1973, tusz na papierze
Alicja Wahl, Tom i Bożena, 1973, tusz na papierze

Alicja and Bożena Wahl in lokal_30
Sisters
26 November 2021 – 3 February 2022

The presentation of works by Alicja and Bożena Wahl at lokal_30 comes as the second iteration of the exhibition Sisters, inaugurated in September 2021 at the Arton Foundation.

Born in 1932, the twin sisters and individualities on the Polish art scene of the 1960s and 1970s began their careers right after the studies at the Academy of Fine Arts in Warsaw, which they started in 1952 and completed in 1957. They studied painting in the studio of Prof. Eugeniusz Eibisch. Alicja also received a diploma annex in ceramics from the studio of Prof. Wanda Golakowska in 1958. They formed part of the milieu around the Krzywe Koło Gallery in Warsaw, where they debuted in 1961. They frequently exhibited together, also outside Poland – in France, Germany, the United States. In 1979, they founded a gallery in a house in Warsaw’s district of Żoliborz, which was mainly run by Alicja. The A. B. Wahl Gallery specialised in art originating from the Surrealist tradition, to which the sisters were no strangers themselves. The exhibited artists included Jan Lebenstein, Jan Tarasin, Franciszek Starowieyski, Tadeusz Brzozowski, Zdzisław Beksiński, Tadeusz Dominik, Jacek Sienicki, Teresa Pągowska. In the 1980s, the gallery hosted the famous show of drawings by Stanisław Ignacy Witkiewicz, known as Witkacy.

The exhibition at lokal_30 showcases the artists’ works from the 1970s, mainly ink drawings on paper. Their pieces from the previous years were highly homogeneous, almost impossible to distinguish. An evolution started at the beginning of the 1970s. Alicja turned out to be more of a colourist, Bożena made use of darker shades of ink. Lines drawn by Alicja became softer, whereas those by Bożena – fiercer. Still, their practices had a lot in common, abounding in personal references, encounters, confrontations. This could be seen on paper, but also in real life, as Alicja’s daughter and granddaughter remember. Tied together with the thread of a shared biography, artistic and social activity, the sisters began to take separate directions. 

A significant motif that came to the fore in their work from the 1970s was female sexuality. Working in Poland, isolated under communism, with no access to writings by theorists, critics and philosophers of second-wave feminism, the two artists addressed this sphere in a unique and intuitive way. The 1968 sexual revolution became genuinely embodied in their pieces, especially those by Alicja, whose erotic fantasy seems boundless. Such courage had previously been demonstrated in Polish art only by Natalia LL, who portrayed sexual encounters in her photographic series Intimate Records from 1968–69 and the pastel series Rima from 1969. The work of the Wahl sisters can be defined as corporeal Surrealism: in the centre of each piece is a human or non-human figure who develops a relation with other figures or herself. These bodies are choreographed by desire, but also by the sense of liberation from the ties of traditions and obligations, combined with an entanglement in relationships, difficult emotions. Bożena’s works more often manifest profound sadness, or even distress and collapse into oneself. Little short of exhibitionism, Alicja’s courage in revealing her privacy and inner recesses of the soul is unrivalled in Polish art. Their work holds an immense emancipatory potential, which seems to have gone unnoticed during the period of their creative activity.

Aside from drawings, paintings and ceramics, the artists also created set design for Elderly Gentlemen’s Cabaret and Television Theatre, among other Polish television shows, and designed costumes for films. They were also active in lithography and very often made their own exhibition posters. Moreover, they gained renown with their book illustration drawings, collaborating with the most prominent Polish publishing houses and engaging in underground self-publishing. They illustrated writings by such authors as Homer, Cervantes, Proust, Kafka, Lampedusa, Głowacki, Witkacy. A selection of these works is on display at the exhibition Sisters. In his volume of essays Pożegnanie z krytyką [Farewell to Criticism], Prof. Mieczysław Porębski wrote: “There is a moment of astonishment, surprise, in these drawings, with which they live a life independent from the text that inspired them, and which allows them to adopt the only rightful position vis-à-vis these texts: non-binding and individual.”

Bożena Wahl, Rodzina, 1972, tusz na papierze
Bożena Wahl, Rodzina, 1972, tusz na papierze

otwarcie | opening
26.11.2021
godz. 18:00-20:00

wystawa czynna | exhibition open
26.11–03.02.2022
wt–sb 12:00–18:00

wydarzenia towarzyszące:

27.11.2021, godz. 14.00 | 27 November 2021, 2 PM

Panel dyskusyjny „Archiwistyka jako troska. Opieka nad domowymi archiwami artystek i artystów na przykładzie spuścizny Alicji Wahl”. Uczestniczki: Robert Jarosz, Marika Kuźmicz, Natalia Luniak, Agnieszka Rayzacher, Monika Weyhert-Wałuszko, Magdalena Ziółkowska | Panel discussion Archivism as Care. Looking after Artists’ Home Archives on the Example of Alicja Wahl’s Estate, participants: Robert Jarosz, Marika Kuźmicz, Natalia Luniak, Agnieszka Rayzacher, Monika Weyhert-Wałuszko, Magdalena Ziółkowska

 

Projekt współfinansuje m.st. Warszawa |
The project is co-financed by the Capital City of Warsaw

 

Centrum Wielokulturowe – Warszawa kolebką dialogu międzykulturowego

 

Osoby przychodzące na wystawę prosimy o zachowanie zasad dystansu fizycznego. |
Visitors coming to the exhibition are asked to keep the rules of physical distance.