Avec Plaisir. Scena Artystyczna Festiwalu mBank Nowe Horyzonty
wystawa dla osób dorosłych
Kuratorki: Ewa Szabłowska, Stach Szabłowski
wernisaż: piątek, 21.07.2023, godz. 20:00
21.07.-22.10.2023
Artyści/stki: Viola Głowacka, Jan Możdżyński, Jack O’Brien, Zofia Pałucha, Jo Pollux, Grupa Sędzia Główny (Aleksandra Kubiak, Karolina Wiktor), Sebastian Winkler, Paweł Ponury Żukowski
Aved Plaisir
Gdzie kryje się subwersywny wymiar BDSM-owej wrażliwości? W ramach wystawy Avec Plaisir zastanawiamy się nad tym wraz ze współczesnymi artystkami i artystami, odnosząc się do twórczości Alaina Robbe-Grilleta – bohatera jednej z filmowych retrospektyw 23. edycji festiwalu. Przyglądamy się analogiom między sztuką, a kulturą BDSM, w której ważną rolę odgrywają wyobraźnia, wizualność, performatyka, obiekt i symbol – kategorie i pojęcia fundamentalne również dla praktyk artystycznych.
Kuratorki wystawy, Ewa Szabłowska i Stach Szabłowski zainspirowały się postacią i twórczością krytyka, pisarza i reżysera filmowego, który należał do najważniejszych przedstawicieli tak zwanej nowej powieści (nouveau roman), nurtu, który na przełomie lat 50. i 60. zrewolucjonizował struktury literackiej narracji. Robbe-Grillet jako filmowiec związany był ze środowiskiem Nowej Fali. Debiutował w kinie scenariuszem do „Zeszłego roku w Marienbadzie” Alaina Resnais (1961), później poświęcił się jednak kręceniu autorskich obrazów. Choć w sensie estetyki i języka filmowego są one bliskie nowofalowej filozofii kina, znalazły się na peryferiach tego nurtu. Niemałą rolę w recepcji Robbe-Grilleta odegrała specyficzna wyobraźnia erotyczna reżysera, która dochodzi do głosu w jego filmach. Istotne miejsce w tym imaginarium zajmują sadomasochistyczne fantazje, voyeurystyczne obsesje i kompulsywnie powracające fetysze – skóry, koronki, łańcuchy, sznury, lśniące metale i ostre jak brzytwa szkło.
Jak komentują kuratorki: Rewizja twórczości Robbe-Grilleta jest dla nas okazją do wystawowej refleksji nad artystycznym, a także politycznym miejscem, które erotyczna wrażliwość określana skrótem BDSM zajmuje w pejzażu współczesności. Francuski reżyser interesuje nas zatem jako postać historyczna, uczestnicząca twórczo w przemianach artystycznych, kulturowych i obyczajowych drugiej połowy XX wieku – wolnomyśliciel wpisujący się w bogatą tradycję refleksji sadycznej, rozwijanej przez takich autorów jak Bataille, Klossowski czy Foucault.
Jednocześnie widzimy w nim autora, którego twórczość rzuca interesujące światło na teraźniejszość. Szczególną uwagę poświęcamy kwestii erotyki, która dla Robbe-Grilleta była obszarem fantazji, artystycznej kreacji, ale również alegorią dialektyki uległości i dominacji, cierpienia i przyjemności, przemocy i wolności, które definiują kondycję nowoczesnego społeczeństwa nie tylko w sferze seksualnej. – Ewa Szabłowska, Stach Szabłowski
W porządku społecznym relacje władzy i podległości, dominacji i uprzedmiotowienia, podobnie jak ból i przemoc, zakorzenione są w nierównościach, a ufundowane są na przymusie. W świecie BDSM te same zachowania mają charakter konsensualny, są przedmiotem równorzędnej umowy i, co najważniejsze, zostają zamienione w źródło przyjemności. W tym kontekście kultura BDSM jawi się jako unikalny obszar, w którym rozkosz wiąże się nie tylko ze sprawowaniem władzy, lecz również z byciem jej przedmiotem. Przyjemność ma zaś charakter wyzwolicielskiej, wywrotowej energii, która – paradoksalnie – podważa zasadę przemocy w stosunkach między ludźmi. Na wystawie podążamy tropem tej transformacyjnej mocy oraz jej artystycznych, społecznych i politycznych potencjałów.
W dziełach malarskich, obiektach, instalacjach i filmach składających się na Avec Plaisir szukamy rozwinięcia wolnomyślicielskiej, ale jednoznacznie męskiej, heteroseksualnej perspektywy Robbe-Grilleta w stronę bardziej różnorodnych, zwłaszcza kobiecych i queerowych punktów widzenia. Kontekstem projektu jest także przenikanie elementów BDSM do kultury masowej, które obserwujemy w ostatniej dekadzie.
