Wystawa Izabelli Gustowskiej i Jolanty Marcolli, pionierek polskiej sztuki wideo
Zoom, jedna z podstawowych funkcji aparatu fotograficznego służąca do optycznego zbliżania widzianego obiektu, to tematyczny oraz symboliczny punkt wspólny dla twórczości Izabelli Gustowskiej i Jolanty Marcolli. Wystawa reprezentantek neoawangardy i sztuki mediów lat 70. to próba przyjrzenia się i zbliżenia postaw twórczych tych dwóch artystek.
Izabella Gustowska i Jolanta Marcolla należą do pokolenia debiutującego w latach 70. Ich wczesna twórczość wiąże się z początkami wpływu myśli feministycznej na sztukę. Obydwie studiowały w tym samym czasie – jedna w Poznaniu, druga we Wrocławiu. Ich ścieżki życiowe nigdy się nie zeszły, choć ich prace spotkały się za sprawą Kunst mit Eigen-Sinn. Aktuelle Kunst von Frauen w wiedeńskim MuMoK-u. Zainicjowana w 1985 roku przez VALIE EXPORT wystawa była manifestem ówczesnej sztuki feministycznej, w której udział wzięły m.in. Miriam Cahn, Sophie Calle, Helen Chadwick, Valie Export, Isa Genzken, Jenny Holzer, Barbara Kruger, Maria Lassnig, Ulrike Rosenbach, Cindy Sherman, Nancy Spero, Rosemarie Trockel oraz Izabella Gustowska i Jolanta Marcolla.
Obydwie artystki wykorzystywały w swojej sztuce wizerunek – zarówno swój, jak i innych kobiet. Potrzebę
opowiedzenia o sobie poprzez ciała, twarze lub ich fragmenty współdzieliły z innymi twórczyniami aktywnymi w latach 70.: Natalią LL, Ewą Partum, Teresą Tyszkiewicz. Na kobiecych sylwetkach przeprowadzały wizualne, wyrastające z konceptualizmu eksperymenty w poszukiwaniu formalnych i autotematycznych jakości. Przejmowały inicjatywę i tworzyły sztukę na własnych zasadach, rejestrując codzienną rzeczywistość i na stałe wpisując ją w obszar aktywności artystycznej.
Jolanta Marcolla jest bohaterką niemal wszystkich swoich prac fotograficznych i filmowych, będąc zarówno podmiotem, jak i przedmiotem swoich twórczych poszukiwań. Choć jej prace wyrastają z tradycji konceptualnej, artystka skupia się również na analizie wizerunku w kontekście obyczajowym i społecznym, związanym z wpływem mediów na samoświadomość kobiety. Mimo że ciało w PRL-owskiej Polsce nie było poddane aż takiej komercjalizacji jak w krajach kapitalistycznych, to przekaz płynący z łamów ówczesnych magazynów i poradników również narzucał ściśle określony kanon urody oraz modę. Marcolla, z ironią i charakterystycznym dla siebie poczuciem humoru, odnosi się do obecnych w mediach porad, jak optycznie powiększyć usta, jak zrobić maseczkę z ogórka, jak prostym sposobem zakręcić
na czole filuterne loczki. Nie sposób odmówić Jolancie Marcolli talentu aktorskiego – potrafi stworzyć wiele charakterystycznych, żywych postaci, które wyglądają i zachowują się odmiennie, choć środki podjęte w procesie kreacji są skromne i ograniczają się do makijażu, fryzury czy wyrazu twarzy.
Prezentowane na wystawie prace Izabelli Gustowskiej pochodzą z serii Względne cechy podobieństwa. Artystka, sama mająca brata bliźniaka, dała w nim wyraz fascynacji fizycznym podobieństwem. Tytułowa “względność” dotyczy emocjonalnych i charakterologicznych różnic między bliźniętami. Tak, jak Jolanta Marcolla poddaje reżyserii swój własny wizerunek, tak Izabella Gustowska w subtelny i czuły sposób portretuje swoje modelki: słynne Wichnę i Hankę, siostry Krajewskie, starszą siostrę Lulę, duchową “bliźniaczkę z wyboru” Krystynę Piotrowską oraz samą siebie. Dziewczynki i kobiety z jej grafik i filmów pozostają sobą, w naturalny sposób odgrywając powierzone role: pokazują języki, robią miny, stroszą włosy, szczerzą zęby, wykonują lustrzane gesty. Dzięki temu wyrywają się z okowów bycia ładną i grzeczną. Bawią się przyprawiając sobie wąsy, tworząc rzeźbiarskie odciski fragmentów swoich ciał lub stykając się ze sobą, czego efektem jest cielesna monotypia. Wciąż są razem, podwójne, a zarazem pojedyncze, świadome obiektywu, zbliżenia/zoomu, i jednocześnie ignorujące go poprzez intensywne skupienie na sobie samych. Towarzyszy im ich czuła przewodniczka, przyjaciółka i siostra,
Izabella Gustowska.
Spotkanie Izabelli Gustowskiej i Jolanty Marcolli nie jest przypadkowe, choć niesie w sobie coś z eksperymentu. Z punktu widzenia formalnego ich prac znacznie się od siebie różnią. Gustowska od początku swojej aktywności posługuje się dużym formatem – jej bazujące na fotografii barwne grafiki konfrontują odbiorcę z przedstawioną w skali 1:1 kobiecą postacią. Marcolla przeciwnie, pozostaje przy zazwyczaj niewielkich i intymnych, czarno-białych odbitkach. Zbliżenie do siebie tych dwóch skali sprawia, że w obiektywie, jakim jest ta wystawa, jeszcze wyraźniej widać cechy charakterystyczne dla twórczości obydwu artystek. Zdobywając widzialność w męskocentrycznym świecie sztuki lat 70. i 80., odzyskiwały one miejsce dla wizerunku kobiety tworzonego na jej własnych zasadach. Robiły to z lekkością i humorem, pracując i bawiąc się zarazem.
TEKSTY | TEXTS:
„e-flux” 10/2023
„Magazyn Szum” 11/2023
Izabella Gustowska and Jolanta Marcolla: Zoom
A basic camera function serving to see an object from up close, zoom lies at a thematic and symbolic intersection of Izabella Gustowska’s and Jolanta Marcolla’s work. The artistic practices of these two representatives of the 1970s neo-avant-garde and media art are exhibited here to shed new light on their creative approaches and bring them closer together.
Gustowska and Marcolla belong to a generation debuting in the 1970s. Their early works represent the beginnings of feminist thought’s impact on visual arts. Both studied during the same period, Gustowska in Poznań, Marcolla in Wrocław. Their life paths never converged, but their pieces were shown together at Kunst mit Eigen-Sinn. Aktuelle Kunst von Frauen, an exhibition at Vienna’s mumok. Initiated in 1985 by Valie Export, this showcase became a manifesto of feminist art of the era, featuring Miriam Cahn, Sophie Calle, Helen Chadwick, Valie Export, Isa Genzken, Jenny Holzer, Barbara Kruger, Maria Lassnig, Ulrike Rosenbach Cindy Sherman, Nancy Spero, Rosemarie Trockel, as well as Izabella Gustowska and Jolanta Marcolla, among others.
Both these artists used personal image in their work, their own and of other women. Their need to express themselves by showing their bodies, faces, whole or in fragments, was similar to that of other women artists active in the 1970s, such as Natalia LL, Ewa Partum, Teresa Tyszkiewicz. The female figure served them to conduct visual experimentation with its roots in conceptual art, in search of formal and self-thematic qualities. They took the initiative and created art following their own rules, recording everyday reality and permanently embedding it in the sphere of artistic activity.
Jolanta Marcolla is the protagonist of almost all of her photographic and film works, both as a subject and an object of her creative explorations. Although her practice originates from the conceptual tradition, the artist also focusses on analyzing personal image in the context of social mores and the media’s impact on women’s self-awareness. The body in communist Poland was not as commercialized as in capitalist countries, but a clearly defined canon of beauty and fashion was also promoted and imposed here in the media and how-to guides. With her signature irony and sense of humor, Marcolla works her own way around beauty tips on how to make the lips look larger, use a cucumber face mask, easily coiffe flirtatious curls over her forehead. She is surely a talented actress, capable of embodying a plethora of characteristic, lively figures that look and behave in different ways despite the modest range of available transformation tools, limited to make-up, hairstyle, and facial expression.
Izabella Gustowska’s works in the exhibition represent her series Relative Traits of Likeness. The artist, who herself has a twin brother, explores her fascination with physical similarity. The eponymous “relativity” refers to emotional and characterological differences between twins. Similarly to Marcolla, a director of her own image, Gustowska becomes a subtle and tender portraitist of her models: famous Wichna and Hanka, the Krajewski Sisters, her elder sister Lula, her spiritual “twin by choice” – Krystyna Piotrowska, and herself. Girls and women from her graphic prints and films remain faithful to themselves, natural in acting out their given roles: sticking their tongues out, pulling faces, ruffing their hair, baring their teeth, mirroring each other’s gestures. In this way, they reject the constraints of being good-looking and nice. They’re having fun: wearing a fake moustache, making sculptural casts of their body fragments, and sometimes coming into close physical contact, thus enacting a corporeal monotype. Always together, they are double, but at the same time individual, aware of the camera lens, the close-up, the zoom, while also ignoring it by concentrating heavily on themselves. They are accompanied by their tender guide, friend, and sister Izabella Gustowska.
The encounter between Gustowska’s and Marcolla’s work is far from random, although it does have an experimental quality to it. Their pieces differ markedly in formal terms. Gustowska has worked on a large scale from the very beginning – her colourful graphic prints based on photographs confront viewers with a life-size female figure. Marcolla, in turn, mostly remains faithful to small-scale, intimate, black-and-white photographic prints. Bringing these two dimensions together in a single exhibition throws into relief the characteristics of both artists’ work. Seeking visibility in the male-centric art world of the 1970s and 1980s, they reclaimed a place for woman’s image created according to their own rules. They did this with an air of frivolity and humour, working and playing at the same time.
During the exhibition, on 7 October 2023, lokal_30 will host the 29th Feminist Seminar: New Collectivity – Today’s Perspectives on Women’s Art in the 1970s
Matronage:
Feminist Seminar
Biuro Emancypacji
